Lezing: Je hebt recht op beter! (deel 2)

Actiegroep Principe 17 vertelt over transgenderzorg

Spreker: Adrie van Diemen

Sabine en CB begonnen met een presentatie over Principle 17, mensenrechten en de (voorlopige) resultaten van het onderzoek. Vervolgens gaf Adrie een presentatie over transgenderzorg, het belang van maatwerk en eigen regie.

Introductie

Mijn presentatie gaat over: is de transgenderzorg van nu een utopie? Want de transgenderzorg die wij nu kennen, gaat als volgt: Je moet je melden bij het VU of bij Groningen, en vervolgens wordt er gezegd dat je het héle traject moet volgen. Dat vinden wij vreemd. Want je gaat ergens in en je zegt “ik wil geholpen worden”, en daar wil ik het graag over hebben.

Medische transgenderzorg

Wat is eigenlijk transgenderzorg, de medische transgenderzorg? Want ik ben zelf arts. Als een cliënt bij je komt, dan komt hij met een hulpvraag. Die zegt “ben ik een transgender?” Dat is de eerste vraag die ze altijd willen weten. Ben ik er wel eentje? Klopt het wel? Want wat is eigenlijk een transgender? Volgens het VU is een transgender iemand die een transseksueel wil zijn, die wil geopereerd worden. Maar de meerderheid van de transgenders die ik ken, die wil helemaal niet geopereerd worden. Dus ja, hoe moet je dat zien?

Je gaat naar de bakker en je zegt: “Bakker, ik wil heel graag een half gesneden bruin hebben.” En die bakker die zegt tegen jou: “Sorry, maar dat verkoop ik niet. Ik verkoop alleen maar heel wit”. Dat kan niet. Dat is geen transgenderzorg.

Maatwerk

Transgenderzorg is maatwerk. Want iemand komt met een vraag. Iemand wil weten, welke hormonen zijn voor mij het geschiktst? Welk traject is voor mij geschikt? Welke operatie is voor mij het meest geschikt?

Maar dat niet alleen, de transgender mag ook kiezen waar hij die zorg wil hebben. Want misschien wil die alleen maar hormonen en waarom mag dat niet via de huisarts? Want de huisarts is ook iemand die heel goed de mensen kent. En laten we eerlijk zijn, hoe goed kent de psycholoog de transgender? Gaat de transgender wel bij de psycholoog zeggen: “Sorry, maar bij mij gaat het een beetje fout, want ik heb nu ruzie met mijn vrouw, omdat ik eigenlijk wil veranderen.” Dat is toch moeilijk? Want dat betekent dat het traject wordt verlengd. En wil een transgender dat wel? En het antwoord is gewoon nee. Meestal wil een transgender iets wat op zijn of haar lijf geschreven is.

Eigen regie

Waar kan het fout gaan in het traject? Want de regie zit in principe bij de cliënt. Maar heeft de cliënt de regie? Het antwoord moet gewoon luiden: nee. Want jij mag niet beslissen wanneer jij geholpen gaat worden. Je mag niet beslissen wát je wil hebben. Je mag ook niet beslissen over hoe lang het traject gaat duren. Want stel nou voor dat je zegt, sorry, ik ben nog niet geschikt, ik wil het traject 3 jaar laten duren. Dan krijg je te horen van het genderteam: “Sorry, maar dat is niet mogelijk.”

En wat het ook is, tot hoe ver wil gaan? Want misschien wil je alleen maar hormonen gebruiken. Misschien wil je alleen maar weten, is dit normaal? Is het normaal dat ik een transgender ben? Als het antwoord voor die persoon “ja” moet luiden, en die zegt “daar ben ik tevreden mee en ik ga gewoon zo verder in het leven”. Wat is daar dan mee mis? Gaan we dan zeggen “sorry, maar u bent geen echte transgender”? Dus de transgenderzorg is op dit moment níet op maat gemaakt. Het is niet voor de cliënt. Er wordt heel duidelijk elke keer gezegd: de cliënt heeft de regie, maar de regie is niet aan de cliënt.

Toekomst

Hoe zit de transgenderzorg in de toekomst? Ik wil heel graag dat het maatwerk is. Want je krijgt iemand tegenover je, die zegt “ik wil dat en dat”. Dus degene die binnenkomt met de hulpvraag, zal ook degene zijn die zegt wat hij allemaal wil hebben. Dat is mijn eerste ding.

Tweede is dat het niet alleen bij centra moet zijn, maar dat je het overal kunt doen. Dat het gewoon bij de huisarts kan. Behalve de operaties natuurlijk, want dan moet je weer naar iets anders toe. Maar het merendeel moet gewoon bij de huisarts kunnen. Ja, je hoeft het er niet mee eens te zijn.

Het derde wat ik wil, of wat ik hoop dat er gaat gebeuren, is dat er geen psychiatrische diagnose meer aan te pas komt. Want genderdysforie komt voor in de DSM 5. De DSM 5 is het psychiatrische handboek van aan welke criteria iemand moet voldoen om gek te zijn. Nou, een transgender is niet gek, een transgender is gewoon compos mentis, zoals dat heet. Compos mentis is gewoon bij zijn volledige verstand en bij zijn volledige bewustzijn. Dat betekent dus dat iemand ook gewoon zelf de beslissingen kan maken. Maar wat zien we? De psychiater of psycholooog maakt de belissing voor jou, wat jij wil. Wat je ook ziet, omdat het een psychiatrische ziekte is, krijg je allemaal problemen. Want we hebben al gezien, dat, omdat het een psychiatrische ziekte is, je extra keuringen moet gaan krijgen. Want het ís iemand die volgens de omschrijvingen niet goed is.
Datzelfde hebben we ook gezien bij homofilie. Homofilie stond vroeger ook in de DSM4 en is ook helemaal geschrapt, want het heeft geen invloed op iemands werkproces, op iemands maatschappelijke proces en op iemands sociaal proces. Het is geen handicap. Het maakt iemand níet dat hij verminderd dingen kan gaan doen.

Acceptatie

Wat ik ook zie, of althans, wat ik ook hoop, is dat de maatschappelijke en sociale omstandigheden verbeteren, maar ook dat het geaccepteerd gaat worden. Het moet niet zo zijn, van “zie je wel, dat is een man in een jurk”. Dat moet helemaal weg. Het moet gewoon normaal zijn.

Want waarom gaan wij een binaire vorm aanhouden: dit is wat een man is en dit is wat een vrouw is? Wie bepaalt dat? Bepaalt dat de psycholoog? Bepaalt dat de arts? Wat is een man? Wat is een vrouw? Er zijn hele duidelijke stellingen van hoe iemand eruit moet zien. Maar is dat ook zo? Moet iemand er uitzien volgens het vaste stramien van hoe een vrouw eruit ziet, van hoe een man eruit ziet? Nee, want er zijn zoveel verschillen.

Alleen, als iemand zegt, ik wil eigenlijk in het andere geslacht léven, dan gaan we hele andere criteria stellen. Dat is vreemd. En als je dan zegt, maar ik heb hulp nodig om dat te bewerkstelligen, dan wordt het nóg vreemder, want dan worden er allemaal drempels opgeworpen. Dat is eigenlijk niet te bevatten.

Want als we dat bij gewone zieken doen: iemand die zegt, ik heb een hartaanval, maar sorry, u kan niet geholpen worden, want dat past niet in ons straatje. Dat accepteert men niet. Maar waarom accepteert men dat dan wel bij de transgenderzorg?

Conclusie

Wat ik dus eigenlijk hoop dat in de toekomst gaat gebeuren, is dat de transgenderzorg maatwerk gaat worden, volledige acceptatie, dat de zorgverleners en de zorgverzekeraars veel makkelijker omgaan met de hulpvraag, van de zogenaamde “hulpbehoevende”, de cliënt, en dat de sociale en maatschappelijke acceptatie en deelname aanwezig zullen zijn.

Zijn er op dit moment vragen? Opmerkingen?

Ik was op 6 juni was ik bij zo'n bijeenkomst van het VU, en daar beweren ze juist dat ze nu wel met maatwerk bezig en dat je niet het hele traject meer in per se hoeft, enzo. Dat is een beetje in tegenstelling tot wat je nu...

Dat heb ik al 3 jaar geleden ook gehoord. Wat ik dus een heleboel krijg, een heleboel cliënten komen eraan, “sorry, maar ik wil alleen maar hormonen”, en het VU zegt “dat accepteren we niet”. Dus het VU belijdt heel veel met de mond, maar ze moet ook uitvoeren.

Wat ze [het Vumc] merken, is dat transseksueel is een hele kleine groep, het is iets van 0,5 - 0,2% van de totale transgender populatie. De groep die alleen maar hormonen wil gebruiken, is een stuk groter. Dus het is een nieuwe, laten we zeggen, doelgroep die het VU ziet, “daar kunnen we geld aan verdienen”. Maak het waar.

Mag ik nog even op jouw vraag reageren? Ik zit in de cliëntenraad van het VUmc. Wij hebben contact gehad met het team en wij hebben opmerkingen gemaakt over die bindendheid van het protocol. Toen kregen wij niets te horen over wij leveren maatwerk, maar meer: “Zijn jullie dan tegen het protocol?” Waarop wij uitgelegd hebben dat wij er niet tegen zijn, maar dat het protocol een richtlijn is. Dus, volkomen in tegenspraak met wat ze jullie vertelden.

Nee, precies. Want Alwin Man is ook iemand die heel bekend is in de transgender wereld, die regelt maatwerk. Daar kan ik niks over zeggen. Dat is wat ik zie.

En dat is ook waar ik naar toe wil: ik wil naar maatwerk toe, en niet naar een protocol. Want een protocol is veilig, want je zet iemand erin, je start bij het begin en er komt iets uit. Dat is niet de bedoeling.

Waar het om gaat, is: de cliënt voelt zich thuis. Als iemand zegt, ik wil alleen maar de helft doen, vind ik ook goed.

Mag ik wat vragen? Van welke organisatie bent u?

Ik ben zelf van Elagabalus, ik ben een zelfstandig arts, die zich bezig houdt met transgenderzaken. Ja, en onderdeel van Principle 17, sorry.

Ik ben ook hulpverlener, in Rotterdam dan, bij TransSupport, en wat ik hoor, is eigenlijk wat die meneer daar zegt. Is dat cliënten eigenlijk wel steeds meer maatwerk ervaren bij het VU Medisch Centrum. Ik ben zelf geen ervaringsdeskundige, maar dat is wat ik van cliënten hoor. En ik kom daar ook wel eens bij het VU. Dus dat groen licht, dat oranje licht en dat rode licht, daar willen ze ook helemaal van af. Dus mijn ervaring is juist dat cliënten steeds meer maatwerk krijgen bij het VU. Dus dat het ook oké is als je alleen hormonen krijgt en geen geslachtsaanpassende operatie. Dus ik herken me ook niet zo heel erg in het verhaal. Natuurlijk zijn er heel veel zaken daaromheen, daarom zit ik hier ook, die anders kunnen. Alleen dat herken ik ook niet zo.

Dat groen, oranje, rood licht, dat hebben ze nog steeds. Ik zit momenteel in de diagnostische fase bij het VU en ik ben heel erg ongelukkig met hoe het loopt, maar dat hebben ze dus nog steeds.

Het hebben van twijfels is eigenlijk alleen maar blijk van een gezonde instelling. En als die er niet mogen zijn, dan pas begint u met gevaarlijke dingen. Want dan laat iemand niet volledig zichzelf zien. Dus ik vind dat er zelfs plek moet zijn voor twijfels. Ik ben zelf al een eindje gevorderd. Dat is allemaal spannend, je weet niet wat dat het gaat geven. Dus het hebben van twijfels vind ik eigenlijk niet meer als normaal. En het feit dat je u zo strikt moet laten zien, en ik heb geen twijfels, eer dat alles normaal kan lopen zoals hoe mensen het graag hebben, dat is gewoon niet juist. Allee, dat is gewoon niet realistisch.

Nee, ik vind het heel goed dat mensen zeggen: “ik heb twijfels”, want dat geeft aan dat ze erover nadenken. Iemand die niet twijfelt, denkt eigenlijk niet na over keuzes. Waar het om gaat, is: de keuzes die je maakt, hebben een hele grote invloed op de rest van je leven. Zoals ze al hebben verteld, wat er allemaal kan gebeuren.

Wie is de laatste?

Ik wou nog graag iets zeggen. Daar werd straks aangekaart, wat is een man, wat is een vrouw? En sinds de nieuwe transgenderwet die we nu hebben, is het dus niet meer nodig om een geslachtsaanpassing te ondergaan om man of vrouw te zijn. Dus de definitie die we nu voor man en voor vrouw hebben, die zijn als volgt: een man is iemand die denkt een man te zijn, een vrouw is iemand die denkt een vrouw te zijn.

En daarbij wil ik hiermee afsluiten.

> Naar de presentatie van Sabine en CB over Principle 17, mensenrechten en de (voorlopige) resultaten van het onderzoek.